ครอบครัวที่มีผู้สูงอายุหรือผู้พิการอาศัยอยู่ด้วยควรคำนึงถึงความปลอดภัยเป็นหลัก การออกแบบบ้านและห้องน้ำผู้สูงอายุจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพราะห้องน้ำเป็นจุดเสี่ยงที่เกิดอุบัติเหตุได้บ่อยที่สุด ดังนั้นเราควรออกแบบและปรับปรุงห้องน้ำให้เหมาะสม ใช้งานง่ายสะดวกสบายและปลอดภัยมากที่สุด
ขนาดของห้องน้ำผู้สูงอายุ
ขนาดพื้นที่ภายในห้องน้ำผู้สูงอายุควรมีพื้นที่ใหญ่กว่าห้องน้ำทั่วไป เพราะต้องทำให้ภายในห้องน้ำเป็นพื้นที่โล่ง โดยต้องความกว้างอย่างน้อย 1.5-2 เมตร * ความยาว 2.5-2.75 เมตร และต้องมีเส้นผ่าศูนย์กลางไม่น้อยกว่า 1.5 เมตร เพื่อให้ผู้สูงอายุหรือผู้พิการที่จำเป็นต้องใช้รถเข็นวีลแชร์ สามารถใช้วีลแชร์ในห้องน้ำเพื่อหมุนกลับรถได้สะดวก
พื้นต้องเรียบ และอยู่ในระดับเดียวกัน
ห้องน้ำทั่วไปจะแยกโซนแห้งกับโซนเปียกหรือโซนอาบน้ำที่จะมีพื้นต่ำกว่าโซนแห้ง แต่ตรงจุดนี้เป็นจุดอันตรายสำหรับผู้สูงอายุ ควรปรับปรุงห้องน้ำผู้สูงอายุโดยให้พื้นอยู่ในระดับเดียวกันทั้งหมด เพื่อป้องกันผู้สูงอายุหกล้มและไม่ควรมีธรณีประตูเพื่อให้เข็นรถเข็นได้สะดวก และควรเปลี่ยนมาใช้รางน้ำแบบยาวทิ้งกันกลิ่นวางระหว่างโซนแห้งและโซนเปียก รวมถึงประตูเข้าออกห้องน้ำเพื่อกันไม่ให้น้ำไหลออกมาด้านนอก และควรมีผ้าม่านกั้นระหว่างโซนเปียกและแห้ง เพื่อป้องกันน้ำกระเด็นออกมาข้างนอกทำให้พื้นลื่น
กระเบื้องผิวหยาบ ไม่มันวาว
การเลือกใช้วัสดุที่ปูพื้นห้องน้ำผู้สูงอายุ ควรเลือกกระเบื้องขนาดเล็กดีกว่าขนาดใหญ่เพราะจะมีรอยเชื่อมต่อระหว่างแผ่นกระเบื้องที่ช่วยเพิ่มแรงเสียดทาน เวลาเปียกน้ำจะได้ไม่ลื่นล้ม และเลือกที่มีพื้นผิวหยาบโดยมีค่า R10 ขึ้นไป (R คือค่าความหนืดกันลื่นของพื้นผิว ยิ่งค่าสูงขึ้นยิ่งมีความหนืดและกันลื่นได้ดี) หรือเลือกวัสดุที่มีความยืดหยุ่นและช่วยลดแรงกระแทกได้ก็จะยิ่งดี แต่ห้ามปูพื้นกระเบื้องที่มีความมันวาวเด็ดขาด และสีของกระเบื้องควรเลือกสีต่างกันอย่างเห็นได้ชัดระหว่างโซนแห้งและโซนเปียก และสีของพื้นต้องแตกต่างกับผนังและชุดสุขภัณฑ์ด้วย
ประตูบานเลื่อนเปิดออกง่าย
หากต้องการปรับปรุงประตูห้องน้ำผู้สูงอายุควรเลือกใช้เป็นบานเลื่อนโดยมีความกว้างของประตูมากกว่า 90 ซม. เพื่อให้ผู้สูงอายุหรือผู้พิการที่ใช้วีลแชร์ สามารถเข็นเข้าห้องน้ำได้อย่างสะดวก และหากเป็นบานเปิดออก ควรเลือกเป็นเปิดออกด้านนอกห้องน้ำ เผื่อเกิดเหตุฉุกเฉินเช่นผู้สูงอายุหกล้มผู้ดูแลจะได้รีบเข้าไปช่วยเหลือได้ทันที แนะนำให้ใช้มือจับประตูแบบโยกมากกว่าลูกบิด เพราะผู้สูงอายุบางท่านทีไม่มีแรงและไม่ต้องออกแรงบิดข้อมือมาก
ชักโครก
เนื่องจากผู้สูงอายุลุกนั่งลำบากอยู่แล้ว ไม่ควรใช้ส้วมแบบนั่งยอง ให้เปลี่ยนมาเป็นชักโครก ที่มีพนักพิงหลัง และมีความสูงจากที่นั่งถึงพื้นประมาณ 45 ซม. เป็นระดับที่ผู้สูงอายุสามารถพยุงตัวลุก-นั่งได้สะดวก และติดตั้งราวจับไว้ด้านข้างชักโครกข้างเดียวหรือ 2 ข้างก็ได้ หรือถ้ามีพื้นที่จำกัดก็เลือกติดเป็นมือจับแทน
ฝักบัวอาบน้ำและอ่างอาบน้ำ
ผู้สูงอายุบางท่านก็ใช้ฝักบัวอาบน้ำ หรือบางท่านก็ใช้อ่างอาบน้ำด้วย การเลือกฝักบัวอาบน้ำของผู้สูงอายุควรเลือกแบบที่มีแรงดันน้ำต่ำหรือมีก้านปรับระดับแรงดันน้ำได้ ส่วนวาล์วเปิดปิดน้ำควรใช้เป็นแบบก้านยาว สามารถใช้งานได้ทั้งตอนนั่งหรือยืน ส่วนอ่างอาบน้ำควรเลือกอ่างอาบน้ำของผู้สูงอายุแบบสำเร็จมาก็ได้ เพราะจะปรับปรุงเพิ่มความพิเศษต่างจากอ่างอาบน้ำทั่วไป เพราะจะมีประตูเปิดเดินเข้าไปได้ โดยที่ผู้สูงอายุไม่ต้องก้าวขาขึ้นสูงๆ ด้านในจะมีส่วนที่เป็นเก้าอี้ให้ผู้สูงอายุนั่งอาบน้ำได้ และมีราวจับด้านข้างเพื่อช่วยพยุงตัว
เก้าอี้นั่งอาบน้ำ
สิ่งจำเป็นอีกอย่างและต้องมีอยู่ในห้องน้ำผู้สูงอายุนั่นคือเก้าอี้อาบน้ำ เพราะผู้สูงอายุไม่สามารถยืนนานๆได้ และเพื่อป้องกันไม่ให้ลื่น หรือเกิดอุบัติเหตุในระหว่างอาบน้ำ ต้องเลือกความสูงของเก้าอี้มาตรฐานประมาณ 45-50 ซม. เลือกเก้าอี้แบบประหยัดก็ได้ แต่ขาเก้ากี้ต้องมั่นคง มีความฝืดไม่ลื่นไถลง่ายทั้ง 4 ข้าง และควรติดตั้งราวจับเพื่อช่วยพยุงตัว และในปัจจุบันยังมีเก้าอี้ที่ใช้สำหรับเคลื่อนย้ายผู้ป่วย ที่สามารถใช้นั่งอาบน้ำและขับถ่ายได้ด้วยก็สามารถนำมาใช้ได้เช่นกัน
เก้าอี้นั่งอาบน้ำ ที่สามารถใช้เป็นรถเข็นเคลื่อนย้ายผู้ป่วยและใช้อาบน้ำได้ รุ่น EM-103
อ่างล้างหน้า
ควรติดตั้งอ่างล้างหน้าให้มีความสูงที่เหมาะสม โดยมีความสูงจากพื้นประมาณ 70-80 ซม. และต้องแข็งแรงเพื่อให้ผู้สูงอายุสามารถเท้าแขนได้ สำหรับผู้สูงอายุที่ใช้รถเข็นด้วยแนะนำให้เลือกอ่างล้างหน้าที่มีพื้นที่ด้านล่างโล่งเพื่อให้สอดรถเข็นเข้าไปได้ ส่วนก๊อกน้ำเลือกใช้แบบโยก หรือแบบปัดซ้ายขวา หรือมีระบบเซนเซอร์อัตโนมัติ เพื่อที่ผู้สูงอายุจะได้ไม่ต้องออกแรงเปิด-ปิด และมุมขอบอ่างล้างหน้าควรเป็นส่วนโค้งเว้า ไม่เป็นมุมแหลม เพื่อป้องกันอันตราบจากการชนหรือการกระแทก
ราวจับและมือจับช่วยพยุง
ควรติดตั้งราวจับไว้บริเวณที่ผู้สูงอายุต้องออกแรงเพื่อใช้พยุงตัวนั่งหรือลุกขึ้น เช่น ข้างชักโครก อ่างล่างหน้าและส่วนที่อาบน้ำ และติดตั้งตามผนังเพื่อช่วยให้ผู้สูงอายุทรงตัวได้ในขณะเดิน ควรเลือกราวจับควรมีรูปร่างโค้งมน และด้ามจับขนาดใหญ่หรือพอดีเพื่อยึดจับได้สะดวก หรือจะเลือกใช้เป็นมือจับก็ได้แต่ต้องยึดติดกับผนังห้องน้ำและมีขนาดสั้นกว่า
ปุ่มฉุกเฉิน
การติดตั้งปุ่มฉุกเฉินหรือสัญญาณฉุกเฉินในห้องน้ำผู้สูงอายุก็เป็นอีกเรื่องที่ไม่ควรละเลย เผื่อผู้สูงอายุหรือคนในบ้านต้องการความช่วยเหลือกะทันหัน ควรติดตั้งไว้ในบริเวณในส่วนที่ใช้งานบ่อย เช่น ชักโครก หรือบริเวณอาบน้ำ โดยให้สามารถเอื้อมถึงได้
แสงสว่าง
การออกแบบห้องน้ำผู้สูงอายุสิ่งที่จำเป็นอีกอย่างคือการเพิ่มแสงสว่างภายในห้องน้ำ ไม่ว่าจะเป็นการติดตั้งหลอดไฟหรือมีช่องรับแสงธรรมชาติเพื่อให้มีแสงสว่างเพียงพอ นอกจากนี้ควรเลือกใช้หลอดไฟเป็นแสงสีขาว ซึ่งช่วยให้มองเห็นสิ่งต่างๆได้ดีมากกว่าแสงสีอื่นๆ
สรุปการออกแบบห้องน้ำผู้สูงอายุดีอย่างไร
เรื่องสำคัญที่ครอบครัวไม่ควรละเลยและเอาใจใส่เป็นอย่างมากไม่น้อยกว่าเรื่องอื่นๆ คือการออกแบบห้องน้ำผู้สูงอายุ อาจจะคิดว่าไม่จำเป็นเพราะมีคนดูแลหรือมีครอบครัวอยู่ที่บ้านตลอด แต่การเลือกปรับปรุงห้องน้ำและเลือกใช้สุขภัณฑ์ที่ถูกต้องและเหมาะสม ก็เพื่อเพิ่มความปลอดภัยต่อผู้สูงอายุและช่วยลดการเกิดอุบัติเหตุได้ด้วย ไม่ใช่เพียงแค่ผู้สูงอายุอย่างเดียวแต่ครอบครัวทุกคนก็ต้องได้รับความปลอดภัยเช่นกัน
